Buổi tọa đàm của Hội Kiến trúc sư Hà Nội đã chỉ ra nhiều thách thức trong khung pháp lý và quy trình cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc. Các vấn đề nổi bật bao gồm việc thiếu phân hạng chứng chỉ dẫn đến "đồng nhất hóa" năng lực, sự thiếu nhất quán giữa năng lực cá nhân và tổ chức, cùng với các thủ tục rườm rà, thiếu đồng bộ và bất cập trong việc minh chứng kinh nghiệm thực tế. Tình trạng quy trình sát hạch nặng tính lý thuyết và sự phân mảnh của hệ thống chứng chỉ cũng gây khó khăn cho kiến trúc sư. Để giải quyết, các đại biểu đề xuất hợp nhất thẩm quyền cấp chứng chỉ về một cơ quan đầu mối, xây dựng cơ sở dữ liệu kiến trúc sư toàn diện, và Hội cần chủ động tham gia sửa đổi Luật Kiến trúc cũng như các quy định liên quan.
Thách thức trong khung pháp lý và quy trình cấp chứng chỉ hành nghề
Mở đầu buổi tọa đàm, TS.KTS Nguyễn Văn Hải, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Hà Nội, đã khẳng định tầm quan trọng của Hội trong việc đại diện cho tiếng nói chuyên môn. Ông đồng thời bày tỏ mong muốn các chi hội và thế hệ kiến trúc sư trẻ sẽ tích cực tham gia, chung tay xây dựng Hội trở thành nhịp cầu vững chắc giữa giới chuyên môn và các cơ quan quản lý nhà nước.
Quang cảnh buổi tọa đàm chuyên đề.
“Buổi tọa đàm này là cơ hội để Hội Kiến trúc sư Hà Nội tiếp nhận những phản hồi chân thực về các thách thức trong việc xét cấp và sử dụng chứng chỉ hành nghề, phân tích những hạn chế của các quy định hiện hành, cũng như tập hợp các đề xuất giá trị từ chính đội ngũ kiến trúc sư đang thực tiễn hành nghề.
Những thông tin này sẽ trở thành nền tảng quan trọng để Hội tổng hợp, từ đó kiến nghị lên các cơ quan quản lý liên quan, nhằm mục tiêu giải quyết các trở ngại, kiến tạo một môi trường hành nghề kiến trúc sư thuận lợi, minh bạch và sát sườn với thực tiễn”, TS.KTS Nguyễn Văn Hải khẳng định.
Trong khuôn khổ tọa đàm, KTS Lương Văn Sơn, Phó Chủ tịch Hội kiêm Chi hội trưởng Chi hội kiến trúc sư Hacid, đã trình bày bản tham luận tổng hợp các ý kiến từ các chi hội thành viên, chỉ rõ hàng loạt bất cập trong các quy định liên quan đến chứng chỉ hành nghề kiến trúc.
Trong số các vấn đề nổi cộm, việc thiếu phân hạng đối với chứng chỉ hành nghề kiến trúc đã vô hình trung “đồng nhất hóa” năng lực giữa những kiến trúc sư chuyên thiết kế công trình quy mô nhỏ và những chuyên gia giàu kinh nghiệm đảm trách các dự án phức tạp. Bên cạnh đó, sự thiếu nhất quán giữa năng lực cá nhân và năng lực tổ chức, cùng với các tiêu chí kinh nghiệm mang tính hình thức, và sự chênh lệch trong quy trình xét duyệt, sát hạch giữa các địa phương đã dẫn đến tình trạng “chuyển vùng” để xin cấp chứng chỉ.
Thách thức về thủ tục, minh chứng năng lực và hoàn thiện quy trình sát hạch
Đứng từ góc độ thực tiễn hành nghề quy hoạch – kiến trúc, KTS Phạm Bách Tùng từ Công ty CP Tư vấn đầu tư và xây dựng CDCC đã chỉ rõ rằng quy trình cấp chứng chỉ hiện hành vẫn còn rườm rà và thiếu sự đồng bộ. Đặc biệt, tình trạng trùng lặp hồ sơ và sự tùy biến trong cách áp dụng quy định của từng địa phương đã tạo ra nhiều khó khăn. Việc số hóa chưa đạt đến mức độ hoàn chỉnh buộc kiến trúc sư phải nộp lại nhiều giấy tờ tương tự, gây lãng phí thời gian và gia tăng chi phí.
Một trong những thách thức đáng lưu tâm là việc minh chứng kinh nghiệm chuyên môn. Do đặc thù của mô hình tổ chức hành nghề, nhiều kiến trúc sư trực tiếp tham gia triển khai dự án nhưng lại không được đứng tên pháp lý, dẫn đến năng lực thực tế của họ không được ghi nhận một cách đầy đủ.
Ngoài ra, sự phân mảnh của hệ thống chứng chỉ trong ngành xây dựng đòi hỏi người hành nghề phải duy trì đồng thời nhiều loại chứng chỉ khác nhau, dù phạm vi công việc của họ thường có tính chất liên thông và đa ngành.
KTS Phạm Bách Tùng cũng nhận định rằng nội dung sát hạch hiện tại vẫn còn nặng tính lý thuyết, chưa thực sự phản ánh đúng khả năng xử lý tình huống thực tế và năng lực tổ chức đồ án – những kỹ năng cốt lõi của một chuyên gia tư vấn quy hoạch – kiến trúc.
Các ý kiến khác cũng đã nêu bật những trở ngại như việc kiến trúc sư phải cùng lúc sở hữu cả chứng chỉ hành nghề kiến trúc và quy hoạch đối với các dự án đòi hỏi lập tổng mặt bằng; sự thiếu đồng bộ trong quy trình cấp chứng chỉ giữa Sở Xây dựng và Sở Quy hoạch – Kiến trúc; hoặc việc hệ thống dịch vụ công trực tuyến chưa cung cấp phản hồi rõ ràng về lý do hồ sơ bị từ chối.
Để khắc phục, các đại biểu đồng loạt kiến nghị hợp nhất thẩm quyền cấp các loại chứng chỉ hành nghề liên quan đến kiến trúc – quy hoạch về một cơ quan đầu mối duy nhất, ưu tiên các đơn vị có chuyên môn sâu trong lĩnh vực này.
Dẫn chứng từ kinh nghiệm thực tiễn tại chi hội, KTS Lương Văn Sơn chia sẻ rằng doanh nghiệp của ông đã hoàn tất 17 hồ sơ xin cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc và tất cả đều được chấp thuận ngay từ lần nộp đầu tiên. Điều này minh chứng rằng các quy định pháp lý hiện hành khá rõ ràng nếu hồ sơ được chuẩn bị trung thực và đầy đủ. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng thủ tục cấp chứng chỉ hành nghề quy hoạch, đặc biệt là đối với hạng II, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn.
Nâng cao vai trò của Hội và kiến tạo hệ thống dữ liệu toàn diện phục vụ quản lý hành nghề
Đem đến góc nhìn từ khía cạnh quản lý chuyên nghiệp, KTS Nguyễn Đức Hiệp, đại diện Chi hội Vietnambuilding, đã chỉ ra thực trạng đáng quan ngại: số lượng kiến trúc sư được cấp chứng chỉ vẫn ở mức rất thấp, cơ sở dữ liệu về kiến trúc sư còn chưa được thiết lập đồng bộ, và khung pháp lý cùng cơ chế phối hợp giữa Hội với các cơ quan quản lý còn nhiều hạn chế.
Trên cơ sở phân tích đó, KTS Nguyễn Đức Hiệp đề xuất Hội Kiến trúc sư Hà Nội cần khẩn trương xây dựng Cơ sở dữ liệu kiến trúc sư của Thủ đô, tích cực tham gia sâu hơn vào quy trình thẩm định hồ sơ, và chủ động kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Kiến trúc.
Nhìn nhận từ góc độ phân hạng hành nghề, KTS Hà Minh Quân, đại diện Chi hội Kiến trúc sư Hà Tây, nhấn mạnh sự cần thiết của việc phân loại chứng chỉ theo cấp công trình để tối ưu hóa công tác quản lý. Ông đồng thời kiến nghị Sở Quy hoạch – Kiến trúc nên trở thành cơ quan đầu mối duy nhất chịu trách nhiệm cấp các chứng chỉ liên quan đến quy hoạch, nhằm loại bỏ tình trạng chồng chéo trong quy trình hành chính.
KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, đề xuất Hội cần nhanh chóng phát triển một “bản sao số” (digital profile) về lý lịch nghề nghiệp của các hội viên. Đây được xem là một công cụ thiết yếu để xác thực năng lực chuyên môn của kiến trúc sư và xây dựng nguồn dữ liệu đáng tin cậy phục vụ công tác quản lý.
Ông Trần Huy Ánh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không ngừng hoàn thiện trang thông tin điện tử và bộ câu hỏi sát hạch. Đồng thời, ông kêu gọi các chi hội chủ động rà soát, phát hiện và kiến nghị sửa đổi kịp thời những điểm còn bất cập trong các quy định hiện hành.
Buổi tọa đàm đã kết thúc với nhiều ý kiến tâm huyết, sâu sắc, thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm cao của đội ngũ kiến trúc sư Thủ đô. Họ đã cùng nhau chung tay đóng góp vào việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao chất lượng hành nghề, và khẳng định vị thế, vai trò của Hội Kiến trúc sư Hà Nội trong kỷ nguyên phát triển mới.
