Dự án Đại lộ cảnh quan sông Hồng là trục chiến lược trọng yếu của Hà Nội, với quy mô lớn (hơn 300 nghìn tỷ đồng, tác động 40.000 hộ dân) nhằm cải thiện cảnh quan, phát triển đô thị, song cũng gây lo lắng về an cư cho người dân. Các chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh thách thức lớn về an ninh nguồn nước, tác động môi trường và thủy văn, cảnh báo nguy cơ thu hẹp không gian thoát lũ của sông. Để đảm bảo bền vững, quy hoạch cần thay đổi tư duy, "thuận tự nhiên, thích ứng với thiên nhiên", ưu tiên bảo vệ hành lang thoát lũ, hệ sinh thái và các giá trị di sản, đồng thời ứng dụng công nghệ hiện đại. Chính phủ đã đồng ý chủ trương và Hà Nội đặt mục tiêu khởi công cuối năm 2025, hoàn thành trước năm 2030, song yêu cầu rà soát kỹ lưỡng và ban hành cơ chế đặc thù để đảm bảo hiệu quả, tránh tiêu cực.
Đại lộ Sông Hồng: Kỳ vọng lớn và những thách thức phía trước
Ông Nguyễn Hồng Khang, 65 tuổi, cư dân lâu năm tại Phú Thượng (Hà Nội), đứng lặng lẽ bên gốc đào còn sót lại sau trận ngập lịch sử tháng 10. Trước mặt ông là bãi sông rộng lớn, nơi ông đã gắn bó từ thuở ấu thơ. “Tôi đã chứng kiến dòng sông thay đổi dòng chảy nhiều lần. Giờ đây, thông tin về dự án đại lộ khiến tôi vừa hân hoan vừa trăn trở. Mừng vì cảnh quan bãi bồi sẽ được cải thiện, nhưng lo lắng về tương lai an cư lạc nghiệp của bản thân và con cháu”, ông chia sẻ với ánh mắt đượm ưu tư.
Dự án đặt mục tiêu giảm ùn tắc, giảm ô nhiễm, chỉnh trang đô thị và chống úng ngập. Ảnh: Tiến Hào.
Chia sẻ về cuộc sống vừa yên bình vừa tiềm ẩn rủi ro bên bờ sông, chị Lê Thị Hoa, chủ quán nước ven đường An Dương Vương cho biết: “Đất đai nơi đây màu mỡ, rất thuận lợi cho việc mưu sinh. Tuy nhiên, chỉ một trận lũ lớn cũng đủ khiến mọi công sức đổ sông đổ biển. Chúng tôi rất kỳ vọng vào dự án này, mong muốn một môi trường sống sạch đẹp hơn và cơ hội phát triển kinh doanh bền vững”.
Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng được xác định là một trong năm trục chiến lược trọng yếu, đã được cụ thể hóa trong Quy hoạch chung Thủ đô.
Dự án có phạm vi nghiên cứu khoảng 11.000ha, trải dài hơn 40km dọc theo sông Hồng, đi qua 16 xã, phường nằm trong khu vực Vành đai 4, dự kiến tác động đến khoảng 40.000 hộ dân. Tổng mức đầu tư sơ bộ lên tới hơn 300 nghìn tỷ đồng.
Theo định hướng của TP Hà Nội, đồ án quy hoạch cơ bản đã hoàn thiện, bao gồm khoảng 8 công viên cảnh quan và 12 công viên chuyên đề, với tổng diện tích hơn 3.000ha.
Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, trong tháng 11/2025, đồ án quy hoạch trục đại lộ cảnh quan sông Hồng sẽ được trình lấy ý kiến các Bộ, ngành trước khi hoàn thiện để Thủ tướng Chính phủ xem xét.
Dự án dự kiến được phân chia thành ba hợp phần chính: Giải phóng mặt bằng, xây dựng trục đại lộ, và hai tuyến tàu điện một ray (monorail) chạy song song hai bên bờ sông, mỗi tuyến dài khoảng 40km. Hà Nội đặt mục tiêu khởi công vào cuối năm 2025 và hoàn thành trước năm 2030.
An ninh nguồn nước: Yếu tố then chốt
Theo KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, dự án nằm tại khu vực trọng yếu giữa hai tuyến đê của lưu vực sông lớn và phức tạp nhất cả nước: Lưu vực sông Hồng có diện tích 88.860km² với dân số lên đến 32,5 triệu người.
“Ưu tiên hàng đầu phải là an ninh nguồn nước, bao gồm nước sạch sinh hoạt, nước phục vụ sản xuất, đảm bảo an toàn lũ, khả năng chống hạn, chất lượng nước mặt, nước ngầm và nguy cơ nhiễm mặn”, ông Ánh nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) nhận định: Sông Hồng có chế độ dòng chảy, thủy văn và nguồn nước phụ thuộc rất lớn vào sự điều tiết từ thượng nguồn.
“Mọi dự án quy mô lớn gắn liền với sông Hồng đều cần được nghiên cứu sâu sắc về tác động môi trường, địa chất và thủy văn”, ông Tiến đặc biệt lưu ý.
Mặc dù dự thảo dự án đặt ra mục tiêu đồng thời giảm ùn tắc, giảm ô nhiễm, chỉnh trang đô thị và chống úng ngập, KTS Trần Huy Ánh cho rằng đây là một thách thức kỹ thuật vô cùng lớn.
Ông Ánh dẫn chứng, trong các đợt ngập lụt nghiêm trọng như năm 2008, thành phố phải phụ thuộc hoàn toàn vào trạm bơm Yên Sở để thoát nước ra sông Hồng.
“Nếu không gian tự làm sạch của dòng sông bị thu hẹp hoặc bị tác động bởi các công trình mới, Hà Nội sẽ mất đi bất kỳ ‘van xả’ nào khi đối mặt với mưa lớn”, ông Ánh cảnh báo, đồng thời nhắc lại Quyết định 257 của Thủ tướng Chính phủ đã quy định rõ ràng về việc không thu hẹp hành lang thoát lũ và không hình thành các tuyến đê bối mới.
Định hướng quy hoạch: Tư duy thích ứng và ứng dụng công nghệ
Để đảm bảo sự liên kết vùng và không gian toàn diện cho dự án ven sông Hồng, TS.KTS Nguyễn Văn Tuyên, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Đại học Xây dựng Hà Nội) khẳng định điều cốt yếu là phải thay đổi tư duy tiếp cận quy hoạch.
Vùng nghiên cứu đại dự án sông Hồng (khung chữ nhật màu đỏ) trong tổng thể lưu vực sông Hồng – Thái Bình. Ảnh: KTS Trần Huy Ánh.
Theo quan điểm của ông, quy hoạch cần phải dựa trên tinh thần “thuận tự nhiên, thích ứng với thiên nhiên”.
Ông Tuyên lập luận rằng không nên nhìn nhận dòng sông chỉ như một khu vực đất chức năng để áp đặt các chỉ tiêu kỹ thuật khô khan. Sông Hồng phải được xem là một không gian di sản sống động với hệ thống di tích dày đặc hai bên bờ.
Thay vì quy hoạch phân chia không gian một cách cứng nhắc theo các tuyến giao thông, cần tiếp cận quy hoạch di sản, đặt trong bối cảnh thích ứng với lũ lụt và biến đổi khí hậu.
Theo ông, hạ tầng kỹ thuật chỉ nên đóng vai trò hỗ trợ, không được phép chi phối hoạt động và không gian của dòng sông. Mục tiêu ưu tiên hàng đầu là bảo vệ hành lang thoát lũ, hệ sinh thái và các giá trị di sản.
“Các tuyến đường, công trình đưa vào lòng sông phải được thiết kế tối giản, không làm tổn hại cảnh quan, di sản và chức năng thoát lũ”, ông Tuyên nêu rõ và cho rằng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần là cơ quan đầu mối tổ chức lập, thẩm định và trình phê duyệt các quy hoạch liên quan đến lưu vực sông Hồng.
Trên cơ sở Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Hồng – Thái Bình (giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có vai trò hoàn thiện quy hoạch hành lang lưu vực sông Hồng – Thái Bình, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc lập các quy hoạch đô thị và quy hoạch chuyên ngành khác.
Còn theo KTS Trần Huy Ánh, Hà Nội cần tiên phong ứng dụng GIS (hệ thống thông tin địa lý) và BIM (mô hình thông tin công trình) để xây dựng “bản sao số” của không gian ven sông ngay từ giai đoạn khảo sát và hình thành ý tưởng. Đây là nền tảng thiết yếu để quản lý minh bạch, tránh sai lệch và bảo vệ hiệu quả tài sản công.
Mục tiêu hoàn thành vào năm 2030: Quyết tâm của Chính phủ và Hà Nội
Văn phòng Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 626 ngày 17/11, tổng kết kết luận của Thường trực Chính phủ tại cuộc họp về triển khai thực hiện dự án đầu tư xây dựng Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng trên địa bàn TP Hà Nội.
Theo thông báo này, Thường trực Chính phủ đã đồng ý chủ trương nghiên cứu đầu tư dự án xây dựng Trục Đại lộ cảnh quan sông Hồng theo đề xuất từ TP Hà Nội.
Việc triển khai dự án phải đảm bảo đạt được mục tiêu “văn hiến, văn minh, xanh, sạch, đẹp, an toàn, hiện đại, hiệu quả và xứng tầm với quốc tế”, đồng thời khai thác tối ưu mặt đất, mặt nước, không gian ngầm và không gian trên cao.
UBND TP Hà Nội có trách nhiệm rà soát kỹ lưỡng, đảm bảo việc triển khai dự án phù hợp với Quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch chung Thủ đô, quy hoạch phân khu sông Hồng và các quy hoạch liên quan, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế – xã hội. Thành phố phấn đấu khởi công dự án vào ngày 19/12 và khánh thành vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày thành lập Đảng (3/2/2030).
Về các cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai dự án, UBND TP Hà Nội cần rà soát và vận dụng tối đa thẩm quyền theo quy định của Luật Thủ đô để quyết định các cơ chế, chính sách cần thiết.
UBND TP Hà Nội chỉ trình cấp có thẩm quyền đối với những cơ chế, chính sách chưa có trong hệ thống pháp luật hiện hành thuộc các lĩnh vực như thủy lợi, phòng chống thiên tai, môi trường, đầu tư, đấu thầu… Đồng thời, cần giải trình rõ ràng sự cần thiết và lý do đề xuất, đặc biệt cam kết không để xảy ra các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, hay lợi ích nhóm trong quá trình triển khai dự án.
