Đào tạo cán bộ cơ sở: Nâng cao năng lực, vững vàng trước mọi thách thức

Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng đang phát triển Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý xây dựng, đô thị gắn liền với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong chính quyền địa phương hai cấp giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến 2045". Đề án nhằm giải quyết nhu cầu nâng cao năng lực toàn diện và phức tạp của đội ngũ cán bộ quản lý xây dựng, đô thị tại cấp xã, phường trong bối cảnh phân cấp, phân quyền sâu rộng và chuyển đổi số. Các chương trình bồi dưỡng sẽ được thiết kế dựa trên khung năng lực, tập trung vào thực tiễn, tích hợp kiến thức chuyên môn sâu, kỹ năng quản lý tiên tiến và năng lực số hóa toàn diện. Mục tiêu là chuẩn hóa năng lực cán bộ, thúc đẩy ứng dụng công nghệ và dữ liệu, đồng thời nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp. Từ đó, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ "hiểu rõ thẩm quyền – thành thạo nghiệp vụ – tinh thông công nghệ – gắn kết với nhân dân" cho sự phát triển bền vững.

Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng hiện đang phát triển Đề án chiến lược mang tên “Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý xây dựng, đô thị gắn liền với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong chính quyền địa phương hai cấp giai đoạn 2026 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Đề án này được thiết kế để phù hợp với thực tiễn hoạt động của chính quyền hai cấp.

Để hiểu rõ hơn về định hướng, nội dung cốt lõi và ý nghĩa sâu sắc của đề án quan trọng này, phóng viên Báo Xây dựng đã có buổi phỏng vấn độc quyền với TS Ngô Anh Tuấn, Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng.

Đào tạo theo khung năng lực, kiến tạo giá trị thực tiễn

Thưa ông, trong bối cảnh các địa phương đang tích cực triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ông nhận định thế nào về tầm quan trọng và ý nghĩa chiến lược của công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý xây dựng và đô thị?

Với xu hướng phân cấp, phân quyền ngày càng sâu rộng theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đội ngũ cán bộ quản lý xây dựng và đô thị tại cấp xã, phường đang đối mặt với những yêu cầu về năng lực toàn diện và phức tạp hơn bao giờ hết.

Họ là tuyến đầu trong việc triển khai các nhiệm vụ liên quan đến quy hoạch, xây dựng, phát triển đô thị, kiến trúc, quản lý hạ tầng kỹ thuật, giao thông và môi trường – những lĩnh vực có tác động trực tiếp, sâu rộng đến chất lượng cuộc sống của cộng đồng và quỹ đạo phát triển của mỗi địa phương. Do đó, việc đầu tư vào công tác đào tạo, bồi dưỡng là một yếu tố then chốt, mang tính quyết định để nâng cao hiệu quả và năng lực quản lý nhà nước tại cơ sở.

Thực tế cho thấy, tại nhiều xã, phường, khối lượng công việc không ngừng gia tăng với tính chất đa ngành, phức tạp. Đồng thời, áp lực tuân thủ pháp luật và kỳ vọng của người dân ngày càng cao. Bối cảnh này đòi hỏi đội ngũ cán bộ cơ sở phải trang bị nền tảng kiến thức chuyên môn vững chắc, kỹ năng xử lý tình huống linh hoạt và phương pháp làm việc khoa học, phù hợp với yêu cầu của mô hình quản lý mới.

Ngoài ra, chuyển đổi số và khai thác dữ liệu trong quản lý đã trở thành một xu thế không thể đảo ngược. Các cán bộ tại xã, phường cần phải nắm vững khả năng vận hành các hệ thống thông tin chuyên ngành, phần mềm quản lý, bản đồ số, nền tảng đô thị thông minh và các công cụ kỹ thuật số thiết yếu để tối ưu hóa quy trình giải quyết thủ tục hành chính.

Hơn thế nữa, mục tiêu của công tác đào tạo còn nhằm xây dựng một đội ngũ cán bộ “gần dân, sát việc” – những người không chỉ có kỹ năng giao tiếp hiệu quả, xử lý phản ánh kịp thời, phối hợp liên ngành nhịp nhàng, mà còn thực thi công vụ với tinh thần tận tâm phục vụ, lấy người dân làm trung tâm.

Với những yêu cầu mới trong quản lý xây dựng, giao thông, hạ tầng và phát triển đô thị, Học viện có những định hướng cụ thể nào trong việc thiết kế và triển khai các chương trình bồi dưỡng để đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả?

Theo quan điểm của tôi, các chương trình bồi dưỡng phải được xây dựng dựa trên cách tiếp cận hệ thống, mang tính hiện đại và đặc biệt là phải bám sát sâu sắc nhu cầu thực tiễn.

Thứ nhất, chương trình cần được thiết kế dựa trên khung năng lực chi tiết cho từng vị trí việc làm cụ thể trong các lĩnh vực xây dựng, đô thị, hạ tầng kỹ thuật và giao thông.

Thứ hai, nội dung chương trình phải được tối ưu hóa, cô đọng, với mục tiêu rõ ràng và đặc biệt chú trọng vào tính thực hành, giải quyết các tình huống thực tiễn phát sinh tại cấp xã, phường. Các chuyên đề cần trang bị quy trình mẫu, bộ hồ sơ chuẩn và phương pháp xử lý điển hình.

Thứ ba, nội dung đào tạo cần phải tích hợp hài hòa giữa kiến thức chuyên môn sâu rộng, năng lực quản lý tiên tiến và kỹ năng số hóa toàn diện, bao gồm thành thạo việc sử dụng các phần mềm chuyên ngành, bản đồ số, khai thác dữ liệu đô thị, ứng dụng mô hình BIM (Building Information Modeling) và các nền tảng môi trường dữ liệu chung (CDE).

Thứ tư, phương pháp giảng dạy cần có sự đổi mới mạnh mẽ, tập trung vào mô hình trải nghiệm thực tế, gắn liền với tình huống cụ thể và tăng cường tính tương tác cao giữa giảng viên và học viên.

Cuối cùng, chương trình bồi dưỡng phải đảm bảo tính liên tục, với quy trình khảo sát nhu cầu trước đào tạo và cơ chế hỗ trợ toàn diện sau đào tạo. Mỗi khóa học không chỉ dừng lại ở phạm vi lớp học mà còn mở rộng với các kênh tư vấn, giải đáp chuyên môn, cập nhật kiến thức liên tục và hướng dẫn xử lý các tình huống phát sinh mới cho học viên.

Tối ưu hóa sự hợp tác: Từ Bộ, địa phương đến giới chuyên gia – Hướng tới hiệu quả thiết thực

Với yêu cầu quản lý đô thị ngày càng phức tạp, đòi hỏi kiến thức đa ngành và kỹ năng tiên tiến, Học viện sẽ định hướng tập trung vào những nội dung trọng tâm nào để đảm bảo học viên được trang bị đầy đủ, kịp thời các xu hướng và công cụ quản lý hiện đại nhất?

Chương trình bồi dưỡng của Học viện được cấu trúc thành 5 khối nội dung chính, nhằm trang bị cho học viên một cách toàn diện các kiến thức và kỹ năng thiết yếu để đáp ứng yêu cầu công việc.

Khối nội dung đầu tiên tập trung vào các kiến thức nền tảng về thể chế, cơ chế phân cấp – phân quyền, quy trình hành chính chuẩn mực, năng lực số hóa, đảm bảo an toàn dữ liệu, kỹ năng phối hợp liên ngành và trách nhiệm giải trình. Đây là trụ cột cơ bản giúp cán bộ thấu hiểu vai trò, vị trí công tác, thẩm quyền được giao và phương pháp vận hành hiệu quả các nhiệm vụ trong môi trường hành chính hiện đại.

Khối thứ hai đào sâu vào các vấn đề cốt lõi của ngành Xây dựng, bao gồm quy hoạch tổng thể, kiến trúc đô thị, quản lý phát triển không gian đô thị, kiểm soát trật tự xây dựng, chính sách nhà ở, thị trường bất động sản và các quy định liên quan đến xây dựng nông thôn mới. Đây là nhóm kiến thức trọng yếu, liên quan trực tiếp đến các hoạt động nghiệp vụ thường nhật của cán bộ cấp xã, phường.

Khối thứ ba cung cấp cái nhìn toàn diện về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng giao thông, từ hệ thống cấp thoát nước, vệ sinh môi trường, quản lý cây xanh đô thị, chiếu sáng công cộng, quy hoạch nghĩa trang, đến giao thông đô thị, hệ thống đường bộ, đường thủy, đường sắt, logistics và các giải pháp hạ tầng ứng phó với biến đổi khí hậu. Nhóm kiến thức này giúp cán bộ có được sự am hiểu sâu sắc về cấu trúc hạ tầng trên địa bàn quản lý, từ đó nâng cao năng lực phối hợp trong công tác quản lý liên ngành.

Khối thứ tư xoay quanh các chủ đề về kinh tế xây dựng, quy trình đầu tư, đấu thầu, quản lý tài chính, các loại phí dịch vụ đô thị và kiểm soát chất lượng công trình. Đây là những nội dung thiết yếu, giúp cán bộ nắm vững quy trình triển khai dự án, quản lý nguồn lực một cách hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Khối thứ năm đặc biệt chú trọng vào chuyển đổi số, khai thác dữ liệu và ứng dụng công nghệ trong ngành Xây dựng. Nội dung này bao gồm kỹ năng sử dụng thành thạo dữ liệu không gian, bản đồ số GIS, mô hình BIM, hệ thống CDE, công nghệ IoT, các nền tảng đô thị và giao thông thông minh, cùng với các phần mềm chuyên biệt về cấp phép và quản lý trật tự xây dựng. Đây là những năng lực tối quan trọng để thúc đẩy quá trình xây dựng chính quyền số và hiện đại hóa quản lý đô thị.

Với cấu trúc nội dung toàn diện này, chương trình bồi dưỡng không chỉ trang bị kiến thức chuyên sâu mà còn phát triển năng lực tổng hợp, năng lực số hóa và kỹ năng tác nghiệp thực tiễn, từ đó giúp đội ngũ cán bộ xã, phường hoàn thành xuất sắc các yêu cầu khắt khe của công tác quản lý đô thị trong giai đoạn đổi mới.

Để đảm bảo các khóa bồi dưỡng thực sự thiết thực, tránh tình trạng hình thức và bám sát nhu cầu đặc thù của từng địa phương, Học viện có kế hoạch phối hợp như thế nào với các đơn vị trực thuộc Bộ và các chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn, thưa ông?

Nhằm tối ưu hóa hiệu quả triển khai chương trình bồi dưỡng trong khuôn khổ mô hình chính quyền địa phương hai cấp, việc hợp tác giữa Học viện, Bộ Xây dựng và các địa phương cần được thiết lập theo một cách tiếp cận đổi mới, mang tính hệ thống và dựa trên cơ sở nhu cầu thực tế. Theo tôi, có ba định hướng phối hợp trọng tâm sau đây:

Thứ nhất, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tham mưu của Bộ Xây dựng để thống nhất định hướng nội dung và chuẩn hóa chương trình đào tạo, qua đó đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất trên phạm vi toàn quốc.

Thứ hai, thiết lập cơ chế hợp tác với các địa phương theo mô hình “đặt hàng – đồng thiết kế – đồng triển khai”. Học viện sẽ chủ động khảo sát thực tiễn, phân tích và nhận diện những thách thức đặc thù của từng địa phương để xây dựng các nội dung bồi dưỡng phù hợp và sát sườn nhất.

Thứ ba, phát triển một cơ chế hỗ trợ toàn diện sau đào tạo, bao gồm dịch vụ tư vấn nghiệp vụ từ xa, hướng dẫn giải quyết các tình huống cụ thể, cập nhật liên tục các văn bản pháp luật mới, hỗ trợ kỹ thuật trong việc sử dụng phần mềm chuyên ngành và khai thác dữ liệu đô thị. Đây là một đổi mới mang tính đột phá, nhằm đảm bảo đội ngũ cán bộ xã, phường nhận được sự hỗ trợ kịp thời và liên tục trong suốt quá trình thực thi nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, Học viện sẽ tăng cường kết nối và hợp tác chiến lược với các viện nghiên cứu uy tín, các chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước, cùng các sở, ban, ngành tại địa phương. Mục tiêu là xây dựng một hệ sinh thái tri thức năng động, đảm bảo các chương trình bồi dưỡng luôn được cập nhật theo những xu hướng mới nhất như quản trị đô thị thông minh, khai thác dữ liệu đô thị, quản lý hạ tầng số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực xây dựng và ứng dụng quản trị dựa trên dữ liệu.

Kỳ vọng chuyển mình mạnh mẽ trong quản lý xây dựng, đô thị và hạ tầng

Thưa ông, với việc triển khai các chương trình bồi dưỡng cho chính quyền hai cấp theo dự thảo đề án, ông có những kỳ vọng cụ thể nào về sự chuyển biến trong chất lượng quản lý nhà nước đối với lĩnh vực xây dựng, đô thị và hạ tầng trong giai đoạn sắp tới?

Tôi hoàn toàn kỳ vọng rằng các chương trình bồi dưỡng được đề xuất trong dự thảo đề án – đồng thời là những định hướng chiến lược mà Học viện đang nỗ lực triển khai – sẽ tạo ra một sự chuyển biến sâu sắc, thực chất trong năng lực thực thi của đội ngũ cán bộ tại cơ sở. Từ đó, góp phần nâng tầm chất lượng quản lý nhà nước trong các lĩnh vực xây dựng, đô thị và hạ tầng. Có thể hình dung ba tác động lớn và rõ nét sau đây:

Thứ nhất, chương trình sẽ đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn hóa năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã, phường, đảm bảo họ thực hiện đúng thẩm quyền và đáp ứng hiệu quả yêu cầu công việc. Khi cán bộ am hiểu sâu sắc các quy định pháp luật, nắm vững quy trình giải quyết hồ sơ, thành thạo phân tích hồ sơ địa chính, bản đồ quy hoạch, quy định cấp phép xây dựng, công tác kiểm tra công trình, duy trì trật tự xây dựng cũng như quản lý kiến trúc và cảnh quan, năng lực quản lý nhà nước tại cơ sở sẽ được nâng cao rõ rệt. Đây là nền tảng vững chắc để đảm bảo tính minh bạch, kỷ cương và sự thống nhất trong việc thực thi pháp luật.

Thứ hai, chương trình sẽ thúc đẩy một cuộc cách mạng trong phương thức quản lý, chủ yếu thông qua việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và khai thác tối đa tiềm năng của dữ liệu.

Khi đội ngũ cán bộ đạt đến trình độ thành thạo trong việc sử dụng các hệ thống thông tin quy hoạch, cổng dịch vụ công trực tuyến, phần mềm cấp phép chuyên dụng, bản đồ số GIS, môi trường dữ liệu dùng chung (CDE), mô hình BIM, các ứng dụng IoT trong hạ tầng kỹ thuật và các công cụ giám sát đô thị thông minh, quá trình xử lý công việc sẽ được nâng cao về tốc độ, độ chính xác và tính minh bạch.

Đây chính là yếu tố then chốt để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng chính quyền số và phát triển đô thị thông minh một cách hiệu quả tại các địa phương.

Thứ ba, chương trình sẽ góp phần nâng cao đáng kể chất lượng phục vụ người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Với việc cán bộ được trang bị các kỹ năng giao tiếp chuyên nghiệp, quy trình thụ lý hồ sơ bài bản, khả năng giải quyết phản ánh tại hiện trường nhanh chóng, xử lý vi phạm hiệu quả, tiến hành hòa giải cơ sở và tổ chức phối hợp liên ngành chặt chẽ, người dân sẽ nhận được dịch vụ tốt hơn, thời gian giải quyết thủ tục hành chính được rút ngắn, và các vấn đề phát sinh sẽ được xử lý kịp thời. Sự chuyển biến tích cực này không chỉ củng cố niềm tin của người dân vào chính quyền mà còn góp phần nâng cao hiệu quả tổng thể của công tác quản lý nhà nước.

Tác động vĩ mô nhất mà tôi đặt kỳ vọng là việc chương trình sẽ kiến tạo một đội ngũ cán bộ tại mỗi xã, phường đạt chuẩn mực “hiểu rõ thẩm quyền – thành thạo nghiệp vụ – tinh thông công nghệ – gắn kết với nhân dân”. Từ đó, không ngừng nâng cao năng lực thực thi tại cơ sở và đóng góp thiết thực vào sự phát triển bền vững của hệ thống đô thị, nông thôn mới và hạ tầng quốc gia trong giai đoạn sắp tới.

Trân trọng cảm ơn ông về những chia sẻ tâm huyết!