Hà Nội đã thông qua lộ trình xây dựng vùng phát thải thấp, với mục tiêu cải thiện chất lượng không khí và thúc đẩy giao thông bền vững, bắt đầu thí điểm cấm xe máy xăng theo khung giờ tại 9 phường trung tâm từ ngày 1/7/2026. Để thực hiện thành công, các chuyên gia nhấn mạnh thành phố cần chuẩn bị đồng bộ hạ tầng giao thông xanh, đặc biệt là mở rộng mạng lưới xe buýt điện dày đặc, xây dựng điểm đỗ xe tích hợp và phát triển hệ thống xe đạp, xe máy điện dùng chung. Thành phố cũng cần có các chính sách ưu đãi, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện cho người dân và đảm bảo đầy đủ trạm sạc/đổi pin xe điện. Mục tiêu là biến 9 phường thí điểm thành mô hình mẫu, giúp người dân thích nghi và tạo tiền đề mở rộng giao thông xanh trên toàn thành phố, dù thách thức lớn nằm ở tâm lý người dân và chi phí chuyển đổi.
Đây là một động thái chiến lược nhằm khắc phục ô nhiễm không khí và thúc đẩy hệ thống giao thông bền vững. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng này, đòi hỏi sự chuẩn bị toàn diện về hạ tầng, các phương tiện thay thế đồng bộ và sự đồng thuận sâu rộng từ cộng đồng cư dân.
Từ ngày 1/7/2026, Hà Nội dự kiến triển khai lệnh cấm xe máy xăng tại 9 phường thí điểm thuộc vùng phát thải thấp. Ảnh minh họa.
Theo nhận định của PGS.TS Nguyễn Thị Thu Thủy, việc cấm xe máy xăng theo khung giờ tại Hà Nội cần phải đi đôi với sự hoàn thiện đồng bộ hạ tầng giao thông xanh, đặc biệt là việc mở rộng và nâng cấp mạng lưới xe buýt, ưu tiên phát triển xe buýt điện.
Thực trạng cho thấy, nhiều tuyến buýt hiện tại vẫn chưa bao phủ đầy đủ các phường trong diện thí điểm. Do đó, nếu áp dụng lệnh cấm xe máy vào giờ cao điểm mà thiếu vắng các giải pháp di chuyển thay thế thuận tiện và hiệu quả, sẽ khó đạt được mục tiêu đề ra.
Bà Thủy nhấn mạnh rằng: “Để lệnh cấm xe máy xăng phát huy hiệu quả, Hà Nội cần phải xây dựng một mạng lưới xe buýt có mật độ phủ sóng đủ gần, tần suất đủ cao và đảm bảo đúng giờ. Song song đó, việc tăng cường các điểm đỗ xe tại vành đai vùng phát thải thấp là hết sức cần thiết, cho phép người dân gửi xe xăng và tiếp tục hành trình bằng xe điện, xe buýt hoặc xe đạp công cộng. Thành phố cũng cần chú trọng chuẩn bị các trạm thuê xe đạp công cộng, điểm đổi pin cho xe máy điện và ban hành cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp triển khai dịch vụ xe điện dùng chung trong 9 phường thí điểm.”
TS Nguyễn Hữu Đức phân tích rằng, việc cấm xe máy xăng theo giờ chắc chắn sẽ kéo theo sự gia tăng mạnh mẽ nhu cầu sử dụng xe máy điện. Vì vậy, thành phố cần chủ động phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp để đảm bảo đầy đủ các trạm sạc nhanh, trạm đổi pin, dịch vụ bảo dưỡng, đồng thời kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng phương tiện, pin và hệ thống an toàn phòng cháy chữa cháy. Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi về giá bán và hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp cũng cần được triển khai để khuyến khích người dân chuyển đổi phương tiện.
Ông Đức chỉ ra rằng một trong những thách thức lớn nhất nằm ở tâm lý e ngại của người dân, xoay quanh chi phí chuyển đổi phương tiện, sự bất tiện trong di chuyển và tình trạng thiếu hụt điểm sạc. Do đó, việc triển khai đồng bộ hạ tầng giao thông xanh, bao gồm hệ thống buýt điện, bãi gửi xe thông minh, xe đạp công cộng và dịch vụ xe máy điện dùng chung, là điều kiện tiên quyết. Đồng thời, công tác quản lý và tổ chức giao thông thông minh, với các giải pháp phân luồng, ứng dụng công nghệ, hệ thống camera giám sát và các chương trình thí điểm ban đầu, sẽ giúp người dân từng bước thích nghi. Nếu thực hiện hiệu quả, 9 phường thí điểm hoàn toàn có thể trở thành “khu vực mẫu”, tạo tiền đề vững chắc để mở rộng phạm vi và tiến tới xây dựng giao thông xanh trên toàn thành phố.
Trước đó, tại kỳ họp thứ 28, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã chính thức thông qua Nghị quyết Quy định về việc triển khai vùng phát thải thấp trên địa bàn. Đây là những khu vực được quy hoạch nhằm hạn chế các phương tiện giao thông gây ô nhiễm, với mục tiêu cốt lõi là cải thiện chất lượng không khí đô thị.
Nghị quyết này cũng chi tiết hóa lộ trình thực hiện theo từng giai đoạn cụ thể. Từ ngày 1/7/2026, giai đoạn thí điểm sẽ được áp dụng tại 9 phường nằm trong vành đai 1, bao gồm: Hai Bà Trưng, Cửa Nam, Hoàn Kiếm, Ô Chợ Dừa, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Ba Đình, Giảng Võ, Ngọc Hà và Tây Hồ.
Đến ngày 1/1/2028, phạm vi vùng phát thải thấp sẽ được mở rộng sang vành đai 1 và một số phường thuộc vành đai 2.
Tiếp theo, vào ngày 1/1/2030, chính sách sẽ được áp dụng từ vành đai 3 trở vào, bao gồm 36 phường, xã, trong đó có 14 phường thuộc khu vực đường vành đai 2 cùng nhiều đơn vị hành chính khác. Từ năm 2031 trở đi, các khu vực đạt tiêu chí về ô nhiễm sẽ lần lượt được đưa vào diện thực hiện vùng phát thải thấp.
Các giải pháp toàn diện trong khuôn khổ vùng phát thải thấp bao gồm: đẩy mạnh phát triển vận tải hành khách công cộng, khuyến khích mạnh mẽ việc sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường, rà soát và quy hoạch các khu vực ưu tiên cho hoạt động đi bộ và đi xe đạp, xây dựng hệ thống trạm tiếp năng lượng sạch hiện đại, phát triển hạ tầng thu gom và xử lý pin xe điện sau khi thải bỏ, cùng với việc nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của phương tiện công cộng và giảm thiểu sử dụng phương tiện cá nhân.
Ngoài ra, thành phố sẽ áp dụng lệnh cấm đối với xe mô tô, xe gắn máy hoạt động kinh doanh trên các nền tảng ứng dụng hỗ trợ vận tải. Đồng thời, sẽ triển khai cấm xe mô tô, xe gắn máy lưu thông theo khung giờ hoặc khu vực cụ thể; hạn chế, tiến tới cấm hoàn toàn các xe ô tô không đáp ứng quy chuẩn khí thải mức 4 lưu thông vào vùng phát thải thấp theo khung giờ hoặc khu vực đã định.
Việc thí điểm tại 9 phường trung tâm, với lộ trình được chuẩn bị kỹ lưỡng từ hạ tầng đến việc dần thay đổi thói quen của người dân, được kỳ vọng sẽ kiến tạo một mô hình mẫu mực về giao thông xanh. Điều này không chỉ góp phần đáng kể vào việc giảm thiểu ô nhiễm mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân thủ đô Hà Nội.
